225 років од народжіня Михаіла Лучкая

19. новембра минуло 225 років од народжіня Михаила Лучкая – священика, історіка, языкознателя і народного будителя Русинів на Підкарпатьскій Руси.

Лучкай, властным меном Михаіл Поп, народив ся 19. новембра 1789 року в селї Велика Лучка. Штудовати зачав на ґімназії в Ужгородї, але закінчів єй у Великім Варадинї, днешня Орадеа. Пізнїше штудовав у ґрекокатолицькій семінарії у Відню. Ту брав участь і в науковых кругах церькви „Барбареум“, котры вів знамый славіста Варфоломій Копитарь. Почас ёго перебываня у Відню Лучкай штудовав і іншы славяньскы народы, котры жыли в Австрійскій імепрії і став ся з нёго панславіста. По высвячіню за священика в 1816 р. куртый час быв парохом у роднім селї. В 1818 роцї ся став секретарём епіскопа в Ужгородї, архіваріусом-бібліотекарём, нотарём і головов єпархіалной конзісторії. Інтензівны адміністратівны обовязкы в Ужгородї перервали ся в 1829 роцї, коли Лучкай штирнадцять місяцїв перебывав при дворї князя Карла Людвіґа Бурбона в італійскім містї-державі Лукка. Князь Лучкая запросив, жебы спознати выходный церьковный обряд.

Час, котрый Лучкай пережыв в містї Лукка, присвятив писаню ґраматікы про своїх людей. Як прихыльник панславізму пропоновав, абы старославяньскый язык став ся языком літературным вшыткых Славянів, подобно, як латиньскый язык фунґовав як сполочный літературный язык про многы народы Западной Европы. Не хотів говорову бісїду людей хосновати про літературны творы, зато в 1830 роцї написав латиньску ґраматіку підкарпатьской варіанты старославяньского языка („Grammatica Slavo-Ruthena: seu Vetero-Slavicae et actu in montibus Carpathicis Parvo Russicae, seu dialecti vigentis linguas“).

У 1831 роцї Лучкай вернув ся до Ужгорода, де го уволнили од єпархіялных обовязків, але зохабили го парохом сегольняньской парафії. Напрік свому пересвідчіню, же в літературных творах мав бы ся хосновати лем старославяньскый язык, Лучкай тискав на то, жебы священици в церьквах проповідали по русиньскы. Жебы підпорити тоту ідею, опубліковав у 1831 роцї два томы своїх проповідей по русиньскы („Церьковныя бесіды на всі неділи рока на поученїє народноє“) і в 1841 роцї докінчів штириязычный русиньско-латиньско-мадярьско-нїмецькый словник.

Найважнїшов роботов про народне усвідомлїня Русинів, котру в тім періоді Лучкаёви подарило ся закінчіти, то шістьтомна історія Русинів із 1843 року під назвов „Historia Carpatho-Ruthenorum“. Лучкай в тій історії арґументовав, же Русины суть автохтонне неселїня карпатьского реґіону і хрістіанство прияли вже у 860-ых роках од візантійскых місіонарів св. Кіріла і Мефодія. Ёго робота про тоты арґументы обсяговала дакілько старых документів, котры пізніше пропали. Треба припомянути, же ёго історія была веце як сто років лем в рукописї.

О ёго впливі в рамках славяньского світа свідчіть і то, же знамый панславіста Ян Коллар у своїй поемі „Slávy dcera“ пише Лучкаёво мено коло мена Добровского, Обрадовіча і Караджіча і пише о них як о представителях найвысшого пантеону славяньскых діятелїв. Михаіл Лучкай умер 3. децембра 1843 року в Ужгородї.



Обробив: Петро МЕДВІДЬ

Жрідло: П. Р. Маґочій, І. Поп: „Енциклопедія історії та культури карпатських русинів“ (Ужгород: Видавництво В. Падяка, 2010).

Go back