Молода Лемковина принесла іншый погляд на музику
Кідь ся повість русиньска музика, векшына людей собі такой представить прекрасный русиньскый фолклор – то в тім лїпшім припадї, або новы свадьбяны ґрупы. Тых є в нашых обшарках як грибів по доджу, но они мають із якостнов музиков много раз досправды малошто сполочне. Но Русины не суть одказаны лем на повторяня, хоць прекрасного, русиньского фолклору із ґенерації на ґенерацію. Таксамо не мусять слухати лем нову русиньску музику, при котрій ся мож добрї забавити на свадьбі або забаві, але она не дасть жадной приданой вартости слухачови, кідь собі єй пустить дома. Русины мають і якостны модерны ґрупы і інтерпретів, котры єксперіментують зо сучасныма жанрами і творять сучасну нову русиньску музику.За ню ся не мусиме ганьбити.
Фестівал, котрый презентує і мотівує
О тім была пересвідчена і орґанізація «Руска Бурса» в Ґорлицях на Лемковинї вєдно зо своїм радіом lem.fm. Но таксамо сьме собі довгый час усвідомлёвали, же хыбує простор, де бы мож было тоту творчость презентовати під єднов стрїхов і вєдно із тым мотівовати і далшых людей, жебы творили нову сучасну русиньску музику. Пишу в минулім часї. Бо такый простор – де мож презентовати і мотівовати новых умелцїв, вже єствує. Тым простором є конкурзный фестівал під назвов Молода Лемковина, котрого орґанізаторами была «Руска Бурса» і радіо lem.fm, і ёго першый річник проходив в Ґорлицях в суботу 21-го новембра 2015 р.
Молода Лемковина – фестівал авторьской лемківской музичной творчости, як звучала ёго підназва, од зачатку заінтересовав нелем інтерпретів із Польщі, но і зо Словакії. До конкурзной проглядкы ся приголосили ґрупы: Сестры Бочнєвіч, дуо Весна, ґрупа7кропка, Юлія Ющак, Чудакы, но і Словакію репрезентовала ґрупа Гырдза, а тыж і Владїслав Сивый. Хоць ґрупа Чудакы наконець не брала участь на фестівалї, і так была конкуренція змагаючіх ся міцна. Правду повісти, не было што завідїти поротї, котра таксамо мала членів із Лемковины і Пряшівщіны. Председом пороты быв Петро Трохановскый – вызначный русиньскый поет, писатель, автор співанок, діріґент, співак, редактор і учітель із Лемковины. Другым членом пороты быв Маріян Марко – довгорічный актор і теперішнїй директор Театру Александра Духновіча в Пряшові, і третє місце в поротї зауяв Мірек Боґонь – музикант, композітор, ведучій і основатель многых музичных ансамблїв. Світла, звук, вшытка техніка і люде были в просторах Центра културы в Ґорлицях професіонално приготовлены, свято русиньского слова, як то на зачатку повіли модераторы фестівалу Демко Трохановскый і Павло Малецькый, за участи нелем домашнїх Русинів/Лемків, але і представителїв містных властей, могло ся зачати…
Конкурзна часть – енерґія і тиха меланхолія
Як першы на суботнїм фестівалї выступали Сестры Бочнєвіч, якы мали за собов ґрупу музикантів. Може найскладнїшу позіцію – быти першым, без проблемів обгаїли, і было од першых тонів, котры зазвучали на сценї, знати, же публіка має перед собов професіоналів. Сестры Бочнєвіч окрім своїх авторьскых співанок дали русиньске шматя і єдній польскій народній співанцї, кідь єй заспівали з русиньскым текстом. Но і у властній обробцї. Голосы двох сестер, котры окрeм того і грали на інштрументах, довєдна вытворили файный енерґічный выступ, котрый быв успішным зачатком події. Сестры вєдно зо смыковыма інштрументами на сценї у мі зохабили чутя, же єм мав можность зознамити ся із фузіов народной музикы, частями, котры припоминали скоріше музичну класіку, і новыма музичныма жанрами.
По Сестрах Бочнєвіч на сцену пришли представителї Словакії – ґрупа Гырдза. Гырдза не є жадным зачаточником на музичній сценї. Ґрупа, котру в 1999 роцї засновав Славомір Ґібартій, походила много окремых концертів і фестівалів нелем дома, але і за граніцями. Но на Молодій Лемковинї то была дакус інша Гырдза. Ґібартій, котрый сам має по вітцёви русиньске походжіня, уж довго мав тугу зробити в рамках ґрупы і русиньскый проєкт, в котрім бы наспівали русиньскы співанкы. Сам ся дома не научів бісїдовати по русиньскы, но все го то к русинчінї тягало. Фестівал Молода Лемковина быв файнов нагодов, жебы од думок, котры лідер ґрупы мав в голові уж давно, пришло і ку реалізації. В рамках русиньского проєкту Гырдза выступала на сценї зо співачков Ярославов Сисаковов і Ладїславом Ладомиряком, котрых веце як музикантів, хоць вказали ся як професіоналны музиканты, можеме знати як членів драматічного колектіву Театру Александра Духновіча в Пряшові. Гырдза по русиньскы одпрезентовала свої авторьскы співанкы, котры оріґінално суть написаны в словацькім языку, і котрым были зроблены новы русиньскы тексты. Таксамо обробили і єдну словацьку народну співанку, котра дістала русиньскы слова. Хоць наконець рїшіня пороты было інше, мушу підкреслити, же Гырдза вказала на сценї найпрофесіоналнїшый выкон, і што ся тыкать музикы, і цїлковой show, котров доказали зорвати цїлу публіку. Лїпше русиньске world music єм досправды не чув.
По двох веце енерґічных выступах пришло на сцену молоденьке дївча з великов ґітаров, котре участных дакус стишыло. Акустічный лірічный выступ Юлії Ющак быв досправды милым погласканём сердця. І зъявом молодой нїжной Юлії і голосом, чутём, котры до співанок дала. Тяжко писати дашто о недостатках молодой співачкы, бо быв то про ню першый публічный выступ. І мушу сконштатовати, же скінчів над мої очекованя. Мам надїю, же з прибываючім чіслом выступів буде професіонално рости і Юлія Ющак. І вірю, же орґанізаторы нашых фестівалів ї к тому будуть давати можности. Кібы сьте хотїли чути, як може вызерати фолкова музика по русиньскы, навеце в женьскій верзії, ідьте ся посмотрити на концерт Юлії Ющак.
І далшый выступ належав акустічній музицї. Суть ґрупы, котры выдають єден албум і потім о них довго не чути. І якраз тото з них многораз робить, мож бы было повісти, даякы леґенды.
Женьске дуо Весна в складї Аґнєшка Коробчак-Домінґез і Дорота Лаґудка, мінімално на Лемковинї, може такыма леґендами раз будуть. По выданю дебутового албуму о них пару років не было чути. Дуо не концертовало, і аж теперь взяло участь на фестівалїМолода Лемковина. Весна компонує співанкы на віршы русиньскых поетів. Многым їх музика припоминать музичный жанер фадо. То портуґальскый штіл, котрого выникнутя ся датує до 19-го стороча. Весна може принесла дакус меланхолії, але милой меланхолії. За припомянутя стоїть і то, же ґітарістка грала на своїм музичнім інштрументї доконало. І то є в припадї, кідь на сценї чути лем голос жены і струны ґітары, дость важна справа. Весна ани по роках не скламала. На фестівалї мі дала праві тото, што єм чекав. Порція доброй акустічной музикы, котра пахла портуґальскым югом, но смаковала по русиньскы, была файным збогачінём події і принесла далшый розмір музикы, котра є творена Русинами в сучасности. Надїю ся, же про Весну і тот выступ буде новым імпулзом ку концертованю і творїню новых співанок, ці выданю далшого албуму.
7кропка – то ґрупа молодых веселых людей зо западу Польщі. По двох тихшых, акустічных выступах, то было файне ожывлїня ґорлицького културного центра. Музиканты ґрупы 7кропка суть членами і іншых ансамблїв і проєктів. Гуслї, баса, акордеон, флавта – може бы сьте в такім складї чекали традічну народну музику, но не є тому так. Ґрупа має іноватівны аранжманы своїх авторьскых співанок і, як ся вказало, таксамо докаже зробити і файну show на сценї. Іншпірації глядать нелем на Лемковинї, но і на Словакії ці на Українї. Члены 7кропкы хоць бы іщі мали не знам што доганяти в рамках музичной професіоналности, здобудуть собі вас своёв щіростёв, веселостёв на сценї і головно добров енерґіов, котра з них ішла цїлый час. Но і як єм споминав, коло свого музичного выступлёваня позорность публікы утримують і своїма акторьскыма вкладами. 7кропка буде істо єдна із ґруп, з котрых концерту одыйдете із усмівом на твари і добров дяков.
Як остатнїй ся на сценї одпрезентовав другый представитель словацькых Русинів – Владїслав Сивый. Хоць Сивый належыть ку старшій ґенерації молодшых русиньскых музикантів, він дакус предці лем є молодым творцём. Властны авторьскы співанкы зачав робити аж перед двома роками – у 2013 роцї, коли довшый час хворів і дома го нараз копла муза. Сила музикы Владїслава Сивого є головно в ёго штілї поетікы, котру властно переспівує до властных мелодій. Ёго тексты суть оріґіналным, неконформным поглядом на світ, поглядом чоловіка, котрый вже дашто оджыв, суть то елеґії присвячены родному краю, старым часам, молодости, скламаням і пережытым ласкам. У 2014 роцї выдав свій дебутовый албум, і одтогды все приходить із новыма співанками. Як сам повів на фестівалї, можеме очековати ёго другу платню. Сивый є в русиньскім середовиску незвыклым зъявом, музичным бардом, солітерьскым, ґітарово-електронічным фолковым співаком, котрый є на сценї сам, єднак, як є сам у своїм жанрї, як є сам (або самобытный) в тім, же докаже співанками выкрічати до світа то, што векшына з нас лем потихы пережывать, і боїть ся о тім наголос бісїдовати. Владїслав Сивый назвав свій дебутовый албум Смутный клавн, віршы і ґітары і тым як кібы дефіновав сам себе. То він є тым клавном, котрый роздавать публіцї радость, но сам є смутный, то він є тот, котрый на сцену приходить зо своїма віршами і ґітаров і хоць то не є тіп інтерпрета, на котрого концертї бы ся гуляло, ці котрый бы енерґічным выступом як Гырдза або Сестры Бочнєвіч сторгнув публіку. Но і так має в собі дашто, чім своїх слухачів докаже заінтересовати. Ліріку, котра даколи хопить за сердце веце, як то, як професіонално выступ вызерать. А то ся і в припадї Сивого на фестівалї потвердило.
Сусанна – кідь вам хтось дасть веце, як лем музику
По конкурзній части фестівалу слїдовала тота неконкурзна, на кінцю котрой порота выголосила резултаты Молодой Лемковины. В рамках неконкурзного концерту могла публіка выслухати молодый надїйный фолклорный ансамбель Терочка, котрый єствує коло «Руской Бурсы», і котрый презентує традічный русиньскый фолкор нелем із Лемковины, но і з Підкарпатя ці Пряшівщіны. По Терочцї вже сцена належала ґрупі «Клюб де Моль», котра має за собов таксамо уж даякы дві платнї, єдну перерву і навернутя на сцену в позміненім складї.
«Дуляровы Братя» были про мене дачім, на што єм ся барз тїшыв. Ґрупа має за собов
выдане за 8 років єствованя лем єдно EP із 5-ма співанками, з того є лем єдна властна авторьска, і по довгім часї тото была нагода чути їх новы співанкы, або лїпше повіджено обробкы співанок, котры теперь выходжають на їх першім офіціалнім дебутовім албумі. Фузія фанковой музикы, року, народной музикы, єдинечный голос співака Мірка Джубины – то вшытко принесло до салы енерґічну атмосферу, коло котрой ся неєдному чоловіку із публікы хотїло такой танцёвати.
Окреме місце мушу присвятити далшому інтерпретови, котрый ся вказав на сценї. Сусанна (Сусанна Яра-Малецька) є про мене вже довшый час сучаснов дївов русиньской музикы. Професіонална співачка і музикантка своїма концертами не може зохабити холодным ани єдного чоловіка, котрый єй зажыє нажыво. Аранжманы Сусанны, но головно Сусаннин спів і робота з голосом, суть дачім, што пересягує звычайну уровень нашой, хоць і найлїпшой, русиньской музикы і посувать Сусанну міджі найлїпшых світовых професіоналів. Емоції, котры знать своёв музиков і выступованём на сценї передати публіцї, то міцна буря, котрій ся не мож протиставляти, і дасть ся лем єдно: зохабити ся тов бурёв нести, непозераючі на то, де нас аж докаже однести. Праві наспак. Чім далше нас однесе, тым лїпше. Тым веце красы ся нам одкрыє і чоловік має потім лем єдну тугу – зажыти то знова. Сусанна як все не скламала і дала публіцї дашто зо себе, дашто, што іде прямо зо сердця інтерпреткы до сердця каждого єдного слухача, дашто, што ся не дасть лем так найти. Мусить то быти даром од Бога – мати то і знати тым обдаровати і далшых людей. Міцны емоції…
Маєме резултаты
Як остатнїй на сценї выступив зо співом і Петро Мурянка, котрого співанкы многы інтерпреты в рамках фестівалу у властных обробках презентовали. І то уж быв ясный сіґнал, же ся ближить оцінёваня. Журі вырїшыла, же на третїм місцї 1-го річника фестівалу Молода Лемковина скінчіло дуо Весна. Друге місце собі подїлили Сестры Бочнєвіч вєдно із Гырдзов і першым лавреатом нового фестівалу ся став Владїслав Сивый. Хоць Сивый не належав ку моїм фаворітам на перше місце, треба підкреслити, же лем він мав вшыткы співанкы, котры презентовав, чісто авторьскы – і текстом, і музиков, і лем ёго співанкы выникли вшыткы оріґінално як русиньскы, значіть, не были тлумачены. Може і то го посунуло перед Гырдзу ці Сестры Бочнєвіч, на котрых єм то може тіповав веце. Но кідь має на фестівалї іти досправды о нову авторьску творчость, потім є перше місце про Сивого заслужене. І про остаток інтерпретів то може быти імпулз, жебы веце творили од зачатку оріґінално по русиньскы і не робили лем обробкы творів іншых, ці тлумачіня.
Епілоґ – місія сповнена
Може бы єм забыв, але предці… цїлый фестівал ішов нажыво в радію lem.fm. А не была то лем ретрансмісія концерту. Радіо мало своє екстерне штудіо як часть сцены і поміджі выступы інтерпретів редакторы радіа з каждым робили куртый розговор, покля ся приготовлёвала далша ґрупа, ці інтерпрет. Фестівал так проходив без тихых місць і досправды было од неєдного участника чути, же і тото підняло ёго професіоналность.
Молода Лемковина про мене сповнила основну задачу. Принесла в рамках тых конкурзных, но і тых неконкурзных, выступів, іншый погляд на русиньску музику. Вказала, же і міджі Русинами є много молодых талентованых людей, котры роблять сучасну якостну музику. А за ню бы ся не ганьбили ани іншы, може і векшы, народы. Тїшу ся на далшый річник, вірю, же часом будуть і інтерпреты з Підкарпатя і єм барз радый, же єм міг быти членом реалізачного колектіву фестівалу, котрый принїс до нашой културы дашто нове.
(Статя была написана як коментар до двотыжденника «ІнфоРусин» ч. 21/2015)
Петро МЕДВІДЬ, фотка: Д. Новак, на котрій є Сусанна Яра-Малецька